Champagne is de bekendste soort mousserende wijn ter wereld. Deze koolzuurhoudende wijn wordt alleen in de champagnestreek in Frankrijk gemaakt. De bekendheid van champagne is natuurlijk ten eerste te danken aan de kwaliteit die structureel wordt geleverd. Deze kwaliteit heeft ervoor gezorgd dat champagne een behoorlijk luxueus en exclusief imago heeft gekregen.
In dit artikel geven we je meer informatie over hoe champagne gemaakt wordt, welke smaken er te onderscheiden zijn en wat het belang is van champagne voor Frankrijk. Op veel van deze onderwerpen gaan we in andere artikelen op deze website nóg dieper in.
Hoogtepunten uit de geschiedenis
Naar verluidt ontstonden in Frankrijk rond het jaar 500 de eerste wijnen die enige gelijkenissen vertoonden met champagne zoals we die nu kennen. Toen ging het echter nog wel om stille wijnen. Het was wachten tot in de zeventiende eeuw tot champagne echt voor een wat groter publiek bekend en populair werd. De monnik Dom Pérignon kwam toen namelijk met een nieuwe methode om de wijn na de tweede gisting helder qua textuur te maken. Bovendien vond hij een manier om de mousserende wijn langer houdbaar te maken.
In 1668 brak champagne in z’n heldere en bruisende vorm definitief door. Sindsdien gebruiken de Fransen structureel champagne om feestelijke gelegenheden op hoog niveau luister bij te zetten. Zo ook de kroning van Lodewijk XIV; hij kreeg bij die gebeurtenis naar verluidt honderden glazen aangeboden. In de jaren daarna groeide champagne uit tot een wereldwijd bekende drank met een exclusief en feestelijk karakter.
Het belang van champagne voor Frankrijk
Voor het land Frankrijk is champagne een erg belangrijk product. Dit blijkt wel uit het feit dat champagne alleen in de gelijknamige regio mag worden gemaakt. Enkel de mousserende wijn uit dit gebied mag de naam champagne dragen. De productie moet bovendien op een bepaalde manier gebeuren en er mag alleen van zeven specifieke druivensoorten worden gebruikgemaakt. Er gelden strenge kwaliteitscontroles om de kwaliteit te waarborgen.
Dat champagne voor de Fransen erg belangrijk is werd ook bewezen bij de toetreding van Spanje tot de Europese Unie. De Fransen wisten toen namelijk af te dwingen dat alle verwijzingen naar champagne bij Spaanse mousserende wijnen (cava’s) verboden werden. Dit was een van de voorwaarden van de Spaanse toetreding. Frankrijk wil de champagnemarkt natuurlijk maar wat graag beschermen, want deze sector is goed voor zo’n 30.000 voltijdsbanen. Champagne wordt bovendien naar ongeveer 190 landen wereldwijd geëxporteerd. De omzet loopt jaarlijks tot in de miljarden.
Wat je moet weten over de regio
De champagne regio bevindt zich op enige afstand ten oosten en noordoosten van Parijs. Departementen waar de meeste productie plaatsvindt zijn Aube, Aisne en met name Marne. In het laatstgenoemde departement liggen Reims, Épernay en Châlons-en-Champagne. Vooral rond deze plaatsen staan het landschap en de levens van vele mensen in het teken van de champagneproductie.
Gebruikte druiven en hun invloed op de smaak
Zoals bij alle wijnen het geval is geldt ook voor champagne. De basis wordt gevormd door druiven en de sap die eruit wordt geperst. Voor het maken van champagne mogen officieel zeven soorten druiven worden ingezet. De drie druivenrassen die we hieronder opsommen worden veruit het meest gebruikt:
- Pinot noir: de blauwe pinot noir druif wordt het vaakst gebruikt. Het zijn vooral champagnehuizen in en rond Reims die veel pinot noir inzetten bij de samenstelling, want deze druiven groeien rond deze stad volop. Kenmerkend aan pinot noir is dat deze geen bijzonder hoge opbrengst levert. Evenwel geeft het een volle en fruitige smaak aan de uiteindelijke champagne, een smaak die bovendien lang aanhoudt.
- Meunier (ook wel pinot meunier genoemd): ook de blauwe meunier druiven geven een fruitachtige smaak af. Voordeel aan meunier is dat deze makkelijk te verbouwen is. Daarentegen rijpen wijnen waarin meunier dominant aanwezig is minder goed.
- Chardonnay: de chardonnay is een witte druivensoort die met frisse zuren de smaak van menig champagne op een positieve manier beïnvloedt. Vooral in en rond de plaats Épernay gebruiken champagnehuizen veel chardonnay.
Andere druiven die voor champagne gebruikt mogen worden zijn pinot blanc, pinot gris, petit meslier en arbane. Samen zijn deze vier druivensoorten goed voor slechts ongeveer één procent van het totale aantal gebruikte druiven.
Beknopte informatie over de samenstelling en productie door champagnehuizen
Het samenstellen, produceren, opslaan en verkopen van champagne gebeurt door champagnehuizen. Hiervan bestaan er zo’n driehonderd. Voorbeelden van grote champagnehuizen die garant staan voor een hoge kwaliteit zijn Louis Roederer, Pommery, Veuve Clicquot, Ruinart en Moët & Chandon. Het laatstgenoemde champagnehuis is het grootste.
Elk jaar worden rond eind september de druiven handmatig geoogst. Daarna worden de druiven zo snel mogelijk in twee rondes geperst. De alcoholische gisting vindt al in de eerste weken na de oogst plaats. Vervolgens worden de op dat moment nog stille wijnen met elkaar gecombineerd, oftewel geassembleerd. Hierbij worden, om te zorgen voor de gewenste en vertrouwde smaak, vaak ook wijnen van verschillende regionale wijnboeren én eigen wijnen uit eerdere jaren toegevoegd. Later zal er ook nog een tweede gisting plaatsvinden. Hierdoor vormt de koolzuur zich in de wijn. Daarna moet de champagne nog enige tijd rijpen. Eventuele handelingen die tenslotte nog worden verricht is het toevoegen van suiker en het verwijderen van dode gistcellen.
Bij elke stap in het productieproces van champagne is de grootste zorgvuldigheid geboden. Al deze stappen kun je bovendien op diverse manieren en in verschillende tempo’s uitvoeren. Champagnedeskundigen en keldermeesters van champagnehuizen kunnen hierdoor enorm veel invloed uitoefenen op de verfijndheid van de champagne.
Onderscheid op basis van smaak en exclusiviteit
De zeer complexe productie kan leiden tot allerlei verschillende champagne varianten. Goed om te weten is ten eerste dat er een duidelijk onderscheid wordt gemaakt op basis van de hoeveelheid toegevoegd suiker. Zo zijn er champagnes met (bijna) geen toegevoegde suiker, maar er zijn er ook versies met meer dan vijftig gram toegevoegde suiker per liter. Deze suikerhoeveelheid wordt overigens aangegeven via de dosage.
Als je op zoek gaat naar een fles champagne, dan zal het je opvallen dat op veel etiketten een vermelding als Brut, Brut Sans Année of BSA staat. Al deze termen slaan op hetzelfde, namelijk op het soort champagne dat het meest wordt verkocht door het champagnehuis in kwestie. Een Brut wordt ook wel gezien als het ultieme visitekaartje voor het champagnehuis. Goed om te weten is dat Bruts een dosage mogen hebben van zes tot twaalf gram.
Andere bekende soorten champagne zijn rosé champagne, de wat zoetige demi-sec en natuurlijk de cuvée de prestige. Laatstgenoemde staat ook bekend als millésime of vintage champagne. Dit zijn champagnes waarvoor een champagnehuis slechts druiven uit één oogstjaar heeft mogen gebruiken. Champagnehuizen maken zo’n champagne dan ook alleen in jaren waarin de oogst optimaal is. Een dergelijke cuvée de prestige, waarvan de Dom Pérignon van Moët & Chandon misschien wel de bekendste is, mag gezien worden als een ultiem pronkstuk van het Moët & Chandon champagnehuis.
Andere essentiële aspecten die op het etiket terug te vinden zijn hebben te maken met het alcoholpercentage, de manier van totstandkoming en natuurlijk het verantwoordelijke champagnehuis.
Kies de flesgrootte die past bij de gelegenheid
Wanneer je op zoek gaat naar een geschikte champagne fles voor een bepaalde gelegenheid, dan zul je in eerste instantie vooral flessen van 75 centiliter vinden. Dit is met afstand het meest voorkomende formaat. Echter, er zijn talrijke champagnehuizen die hun producten ook in flessen van andere groottes aanbieden.
De kleinst mogelijke fles biedt slechts 0,2 liter. Deze zijn ideaal als het je doel is zo veel mogelijk verschillende soorten te proeven. In flessen van het grootste formaat past maar liefst dertig liter. Flessen van een dergelijke grootte worden vooral ingezet bij grote feesten en prestigieuze gelegenheden.